Edvard P. Džozef, vanredni profesor američkog Univerziteta Džons Hopkins, objavio je na sajtu časopisa “Forin polisi” autorski tekst kao prijedlog “nove zapadne strategije” za Kosovo, a po principu “štapa i šargarepe”.
On u tekstu tvrdi da je Srbiji za priznanje nezavisnosti Kosova umjesto “kompenzacije” potrebno ponuditi “afirmaciju”, odnosno značajne ustupke i finansijsku i vojnu pomoć SAD, a u slučaju da srpski predsjednik Aleksandar Vučić odbije ili sabotira novi pristup – “neprijatnu alternativu”, odnosno “kaznu” u vidu jače podrške kosovskoj vojsci, angažmana na priznavanju nezavisnosti i uskraćivanja Srbiji razvojne pomoći iz EU.
Viši saradnik škole za napredne međunarodne studije ovog poznatog univerziteta iz Baltimora se u tekstu pod naslovom “Srbiji potrebno kosovsko poštovanje, a ne zemlja” poziva prvo na Prespanski sporazum postignut između Atine i Skoplja o uspostavljanju imena Sjeverne Makedonija koji “uklanja sve prepreke budućnosti ispunjenoj poštovanjem i saradnjom između dva bivša protivnika”, ističući ulogu grčkog premijera Aleksisa Ciprasa u “prevazilaženju decenija ogorčenosti” putem ovog “prijelomnog sporazuma”.
.jpg)
Džozef istovremeno podsjeća na izjavu predsjednika Srbije Aleksandra Vučića datu javnom servisu 8. maja da ni po cijenu izbacivanja sa vlasti na ulici, neće priznati Kosovo.
Američki profesor, koji je deset godina bio aktivan u regionu Balkana i na Kosovu bio tokom NATO bombardovanja 1999, konstatuje da “Srbija i Kosovo i dalje ostaju zaglavljeni u međusobnoj netrpeljivosti” i navodi da je “upravo propao napor, koji je Evropska unija vodila, a SAD podržavale, za postizanje sporazuma o podjeli između predsjednika Srbije i Kosova, izazivajući nacionalističke stavove i kontraoptužbe”.
Džozef navodi da su “iskorištavanjem divljaštava iz 90-ih godina prošlog vijeka, članovi (kosovskog) parlamenta iz redova etničkih Albanaca optužili srpske snage za genocid, što je Beograd bijesno odbacio, nazivajući svoje protivnike u Prištini ‘siledžijama’ i ‘kriminalcima'”.
On ocjenjuje da “popunjavanje praznine oko politike vezane za Kosovo – najstarijeg sukoba u regionu koji i najviše uznemirava – pitanje koje mora hitno da se riješi”.
“Sa klimavom Bosnom i Hercegovinom, Rusijom koja nastavlja da podstiče podjele i Evropom koja oklijeva, teški teret na Balkanu ponovo pada na SAD. Kako bi se oporavio od nedavnih zapadnih posrtanja, Vašington mora da izvuče srž onoga što je donijelo proboj oko Makedonije i primijeni ga na Kosovo”, navodi Džozef.
Džozef navodi da bi plan koji su Vučić i Tači zastupali, a koji on suštinski vidi kao razmjenu teritorija, dao podstrek centrifugalnim silama koje prijete da razbiju Bosnu i ponovo otvore pitanje granica širom regiona, zbog čega je, kaže Džozef, njemačka kancelarka Angela Merkel torpedovala plan podjele na regionalnom samitu u Berlinu krajem prošlog mjeseca.
“Francuska planira da u julu bude domaćin još jednih pregovora na visokom nivou. Ali, osnova za nastavak dijaloga po pitanju Kosova ostaje nejasna – osim u slučaju jedne novine: I Vučić i Tači su zatražili američko angažovanje na visokom nivou”, tvrdi Džozef.
Po njemu upravo to “donosi premoć”, a “Vašington bi, kao prvi korak, trebalo da zahtjeva od strana da odmah prekinu ciklus provokacija”.
“Do sada se zapadna strategija u pogledu Kosova zasnivala na pogrešnoj pretpostavci: Nečemu što je viđeno kao potreba da se srpskom predsjedniku kompenzuje to što vodi zemlju kroz gubitak bivše pokrajine. Kompenzacija, koja vodi destabilizujućoj logici ili podjeli, promašuje poentu… Podjela će Srbe ostaviti da se nose sa vječnom nepravdom, opterećujući njihove odnose sa Kosovom i drugim susjedima”, tvrdi Džozef, navodeći da Srbi vide Kosovo kao “neopisivo srce i dušu srpske nacije”.
“Kako bi se omogućilo da Srbija prizna nezavisno Kosovo u okviru sadašnjih granica – što je jedini stabilizujući ishod – Kosovo mora da prizna legitimitet srpske tvrdnje. To znači zamjenu ‘kompenzacije Srbije’ suprotnim ciljem: Afirmacijom Srbije. Nova zapadna strategija imaće za cilj da očuva, poštuje i učini dostojnom održivu srpsku vezu sa Kosovom, u kontekstu punog, međusobnog priznanja”, navodi Džozef.
“Uz snažnu međunarodnu podršku, Srbija i Kosovo bi uspostavili ‘Zajednički stručni komitet’, kao i u slučaju sporazuma između Atine i Skoplja, čije bi zaduženje bilo da donese ‘objektivne interpretacije događaja’ zasnovane na ‘autentičnim… dokazanim izvorima'”, navodi Džozef.
On vjeruje da se “ispod srpskog bjesa prema SAD krije privrženost”, podsjećajući da je prošle godine u američkom Kongresu obilježena stogodišnjica “izuzetnog iskazivanja prijateljstva – dana u kojem su se tokom Prvog svetskog rata srpska i američka zastava zajedno vijorile nad Bijelom kućom”.
On smatra da bi “idealna lokacija za američku bazu bile Ponikve, vojna lokacija u zapadnoj Srbiji koju je NATO takođe gađao“, pošto se “nalazi blizu bosanske granice”, pa bi to “posebno u Republici Srpskoj željnoj odvajanja bio signal američke posvećenosti teritorijalnom integritetu Bosne”.
Ovaj plan bi pružio novu perspektivu Srbima na sjeveru željnom odvajanja, ali bi se izbjeglo stvaranje bilo kakve proto-države poput RS-a u Bosni. Preostali skromni ekonomski interesi Srbije na Kosovu bi bili zaštićeni”, navodi američki profesor.
“Vučićev izbor će biti ili da pregovara o časnom rješenju koje vodi Srbiju ka EU do 2025. ili da gleda kako SAD i ključne evropske prijestolnice predstavljaju ‘Kosovo 2025’, intenzivan, transatlanski napor na izgradnji države. Umjesto da Ministarstvo odbrane Srbije ostvari specijalan, potencijalno unosan odnos sa Pentagonom, ta privilegija bi otišla Kosovu”, navodi Džozef.
On piše da bi “koristeći premoć u koju ima u NATO, Vašington pritisnuo saveznike da pojačaju podršku žutokljunoj kosovskoj vojsci i zatražio od Alijanse da učini isto”.
“Ministarstvo odbrane SAD bi postavilo specijalnog izaslanika za ubrzavanje razvoja kosovskih snaga. Stejt department bi postavio specijalnog izaslanika za pitanje priznanja Kosova, koji bi obavezao evropske zemlje koje priznaju Kosovo da se pridruže SAD u globalnim naporima za povećanje bilateralnih i multilateralnih priznanja Kosova. Izdašna pomoć za razvoj iz EU koju Srbija i Kosovo dijele bi umjesto toga išla samo Kosovu”, navodi američki profesor.
On zaključuje da bi “Vučiću bilo pametno da iz osnova ponovo promisli o sopstvenom pristupu Kosovu” i tvrdi da je “istina da Kosova kakvo su Srbi nekada znali – pokrajina koja je odgovarala srpskim gospodarima – odavno nema”, ali da “srpska historija neće blagonaklono gledati na lidera koji se odrekao polaganja prava Srbije na cjelokupno mitološko otadžbinsko Kosovo zbog nekoliko nevažnih opština”.
Za Beograd je bolje, zaključuje Džozef, da uz vodstvo SAD i pomoć EU dođe do ovakvog dogovora koji bi očuvao sponu Srba sa Kosovom, a bez tereta da njime vladaju.
On je, inače, već za “Forin polisi” pisao na temu Kosova, pa je tako početkom prošle godine je u autorskom tekstu “Ubistvo bi moglo da bude baš ono što je Kosovu bilo potrebno” iznio stav da bi ubistvo Olivera Ivanovića u Kosovskoj Mitrovici “moglo da bude podsticaj za trajni mir na Kosovu”, uz tvrdnju da Beograd tvrdoglavo i dalje gaji iluziju da može da odvoji sjever od “svoje bivše, otcijepljene pokrajine”.