Ovo je kolumna Oleksandra Levchenka, bivšeg ambasadora Ukrajine u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj, koji redovno analizira aktuelna geopolitička i ekonomska pitanja u kontekstu ruske agresije na Ukrajinu.
U nastavku u cijelosti čitajte analizu.
Indija je postala najveći dobavljač dizel-goriva Ukrajini. Činila je 15,5 posto ukupnog uvoza u ovu zemlju: prosječne dnevne isporuke dostigle su dvije hiljade i sedam stotina tona, što je bila jedna od najvećih brojki ove godine.
Ukupno je Indija isporučila osamdeset tri hiljade tona dizela Ukrajini u julu, a pedeset sedam hiljada tona u junu. Gorivo proizvedeno u Indiji uglavnom je uvezeno u Ukrajinu tankerima iz Rumunije preko Dunava. Dodatnih petnaest posto uvoza dizela u Ukrajinu isporučila je Slovačka, a slijede Grčka, Turska, Litvanija, Poljska, Švedska, SAD, Danska, Saudijska Arabija i druge države.
Indijske državne rafinerije nafte kupuju gorivo, posebno, od Rusije. Indija je drugi najveći kupac ruske nafte nakon Kine. Zbog toga ju je kritikovao savjetnik Bijele kuće za trgovinu i ekonomiju Peter Navarro, spominjući učešće New Delhija u “profitnim šemama u preradi nafte”. U augustu je Donald Trump potpisao uredbu o uvođenju dodatne carine od 25 posto na robu iz Indije kako bi prisilio ovu zemlju da prestane kupovati naftu od Rusije. Prema američkoj administraciji, na taj način Indija pomaže u finansiranju rata u Ukrajini. Nakon toga, Indija je počela djelimično odbijati rusku naftu.
Međutim, Rusija se našla u geopolitičkoj i geoekonomskoj zamci. Snabdijevanjem Indije naftom, ona gubi kontrolu nad krajnjim potrošačem proizvoda proizvedenih od nje, omogućavajući da se ruske sirovine transformišu u resurs koji jača Ukrajinu. Sama Rusija odrekla se svoje strateške prednosti.
Indija, dobijajući naftu uz vrlo velike popuste, ima dvostruku korist: ekonomski profit i političku fleksibilnost, a pritom nije odgovorna za konačnu upotrebu goriva. Ukrajinska vojska, koristeći dizel-gorivo “indijskog” porijekla, napada ruske rafinerije nafte, paralizirajući domaću proizvodnju i smanjujući ruski izvozni potencijal za naftne derivate, što se kompenzira povećanim isporukama sirove nafte stranim rafinerijama.
Indija i druge zemlje dobijaju pristup ruskim resursima pod povlaštenim uslovima, a istovremeno profitiraju od sukoba u koji nisu direktno uključene. Ovo nije samo ekonomski paradoks, to je strateška ranjivost. Rusija nema mogućnosti da odbije isporuke nafte, da je ne baca ili čak da osigura da se njeni rafinirani proizvodi ne prodaju ukrajinskim strukturama.
U međuvremenu, ukrajinske odbrambene snage uspješno su napale dvije rafinerije nafte duboko u pozadini Rusije – rafineriju Afipski u Krasnodarskom kraju i rafineriju Kujbiševski u Samarskoj oblasti. Udio ovih rafinerija u preradi ruske nafte iznosi 2,2 posto ili šest miliona i dvjesto pedeset hiljada tona nafte godišnje za Rafineriju Afipski i 2,5 posto ili sedam miliona tona za Rafineriju Kujbišev.
Udari su nastavak masovne ukrajinske kampanje onesposobljavanja mreže za preradu i transport nafte iz Rusije. Važnost kampanje opravdana je činjenicom da je prodaja nafte i derivata glavni izvor punjenja ruskog državnog budžeta, što omogućava vođenje rata protiv Ukrajine i pripreme agresivnih ratova protiv evropskih zemalja.
Nakon ovih napada, ukupni nivo pada prerade nafte u Rusiji tokom augusta 2025. godine iznosio je 21 posto, a znakovi krize s gorivom pojavili su se u nizu ruskih regija, što jasno ograničava mogućnosti ekonomskog rasta i borbene sposobnosti ruske vojske.
Zbog negativne percepcije Bijele kuće o upotrebi zapadnog oružja od strane Ukrajine za udare duboko u Rusiji – zbog straha od eskalacije – Kijev je bio primoran razviti vlastite bespilotne letjelice dugog dometa. Ukrajina je uspjela stvoriti nove klase dronova i razviti taktike njihove upotrebe, čime je prestigla i najnaprednije zemlje svijeta u ovoj oblasti.
Moskva ignoriše američke mirovne inicijative, vodeći genocidni rat, uključujući napad na Kijev 28. augusta 2025. godine, u kojem je ubijeno mnogo civila, a meta su bile višekatnice. To pokazuje nepoštovanje političkog autoriteta SAD-a i Donalda Trumpa. Napadom na Ured Evropske komisije u Kijevu, Kremlj pokazuje svoju namjeru da proširi rat na Evropu.
Smanjenje ruskih prihoda od nafte približava Moskvu prisilnoj odluci o pregovorima i okončanju rata. Ukrajinski napadi na ruske rafinerije zahtijevaju podršku, jačanje domaćeg odbrambeno-industrijskog kompleksa i saradnju s evropskim zemljama, na primjer kroz “danski model”.
Efikasni napadi na ruske rafinerije približavaju mir i povećavaju sigurnost u Evropi. Time Ukrajina ne brani samo sebe, već i interese cijelog kontinenta.
Istovremeno, ruska industrija uglja, jedan od najvećih sektora privrede sa stotinama hiljada zaposlenih i desetinama rudarskih gradova, tone u krizu. U prvoj polovini 2025. godine, prema ruskoj statistici, kompanije za ugalj zabilježile su neto gubitak od 185,2 milijarde rubalja.
Industrija je gubila preko milijardu rubalja dnevno, a udio kompanija koje posluju s minusom dostigao je 66 posto. Za šest mjeseci izgubile su 112,5 milijardi rubalja, više nego u cijeloj prošloj godini. Na godišnjem nivou, gubitak industrije u periodu januar–juni porastao je za 25 puta, odnosno 2.500 posto.
Razlozi su pad svjetskih cijena termalnog uglja na 64–83 dolara po toni, jačanje rublje i pad potražnje u Aziji. U Kuzbasu, koji čini oko 60 posto ukupne iskopine kamenog uglja i 80 posto koksnog, sedamnaest preduzeća je zatvoreno, neka trajno. Prema podacima ruskog Ministarstva energetike, 27 kompanija nalazi se na rubu bankrota.
Iako potrošnja uglja globalno raste, on se iskopava tamo gdje je ekonomski isplativo. U Rusiji je, međutim, i vađenje i transport preskupo. Industrija, koja je zapošljavala stotine hiljada ljudi, suočava se s gašenjem preduzeća, masovnim otpuštanjima i kašnjenjem plata.
Glavni uzrok krize su sankcije zbog rata protiv Ukrajine – embargo EU na ruski ugalj, gubitak tržišta u Kini i ograničen pristup zapadnim tehnologijama i finansijskim tokovima. Sve to pogoršava stanje u jednoj od najvažnijih industrija u zemlji.