Komisija za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu i Komisija za istraživanja stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji počet će s radom krajem marta ove godine, uprkos kritikama domaćih i međunarodnih eksperata za tranzicijsku pravdu da se radi o “platformama za selektivnu istinu”.
Nakon što je početkom ovog mjeseca Vlada Republike Srpske imenovala članove komisija za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu od 1991. do 1995. godine i stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995., prvi sastanci ovih komisija bit će održani krajem marta, potvrđeno je za Balkansku istraživačku mrežu Bosne i Hercegovine (BIRN BiH) iz Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih.
Direktor ovog centra Milorad Kojić kaže da je cilj komisija “samo da se utvrdi istina”.
“A istina može biti samo jedna. Ovo su međunarodne komisije koje će raditi bez pritisaka i očekujemo da utvrde istinu”, ističe Kojić.
Uprkos ovim najavama, pravnici i eksperti za tranzicijsku pravdu su kritizirali osnivanje ovih komisija smatrajući da su osobe koje su imenovane u njih pristrasne, kao i da se radi o pokušaju osporavanja genocida u Srebrenici i kampanje terorisanja građana Sarajeva.
Direktor Helsinškog odbora za ljudska prava Republike Srpske Branko Todorović smatra da je jedini cilj komisija da se “zločini relativiziraju”.
“Cilj je da se omogući vlasti koja je činila zločine da se opravda i da se zločini relativiziraju, da se umanje i da se falsifikuju ili opravdaju, i to nije samo cilj ovih komisija, nego i aktivnosti svih vladajućih političkih struktura u BiH u ovih 20 i nešto godina”, kaže Todorović.
Todorović naglašava da međunarodna zajednica dopušta “iživljavanje nad istinom i žrtvama”.
“Ured visokog predstavnika (OHR), Evropska unija (EU) i Vijeće za implementaciju mira puštaju vlasti da rade šta god im padne na pamet. Oni ćute, povlače se, oni su svojim nečinjenjem u prethodnim godinama, i puštanjem ovih naših domaćih, doveli da vlast može da radi šta god hoće nekažnjeno, pa do negiranja i Haaga i žrtava”, kaže Todorović.
Trideset i jedan međunarodni stručnjak za sukobe u bivšoj Jugoslaviji u četvrtak, 21. februara, potpisao je otvoreno pismo u kome se navodi da formiranje komisije od strane vlasti Republike Srpske “više liči na revizionizam nego na istinski napor za utvrđivanje istine”.
Izvršni direktor Međunarodnog centra za tranzicijsku pravdu Fernando Travesí kaže da širom svijeta postoji trend da se mehanizmi tranzicijske pravde – poput formiranja komisija za utvrđivanje činjenica – kreiraju ne vodeći računa o uključivanju žrtava u taj proces.
“Neke vlade, koje nemaju istinski interes da se sprovede pravda, odgovornost, reparacije ili reforme koje se suštinski bave posljedicama kršenja ljudskih prava ili se bave historijskim uzrocima nasilja, naučile su da igraju igru i da koriste jezik tranzicijske pravde kako bi zadovoljili međunarodnu zajednicu ili da se prikažu kao da prate međunarodne standarde. Njihovi stvarni ciljevi, ipak, suprotni su ciljevima tranzicijske pravde”, objašnjava Travesí.
Vlada Republike Srpske je za predsjedavajućeg Komisije za Srebrenicu imenovala Gideona Greifa iz Izraela, a članovi su Adenrele Shinaba iz Nigerije, Yuki Osa iz Japana, Roger Bayard iz Australije, Zeng Yi iz Kine, Giuseppe Zaccharia iz Italije, Markus Goldbach iz Njemačke, Laurence Armand French iz SAD-a i Marija Đurić iz Srbije.
Članovi Komisije za Sarajevo su Raphael Israeli, Walter Manoschek, Darko Tanasković, Laurence Armand French, Giuseppe Zaccharia, Viktor Bezručenko iz Rusije i Patrick Barriot.
Neki od članova komisija prethodno su javno izjavljivali sumnju u utvrđene činjenice o dešavanjima u Srebrenici.
Haški tribunal, Sud BiH te pravosuđa u Srbiji i Hrvatskoj do sada su osudili ukupno 45 osoba – na 699 godina i tri doživotne kazne zatvora – za genocid, zločine protiv čovječnosti i druge zločine počinjene u julu 1995. u Srebrenici. U desetinama presuda utvrđeno je da se u Srebrenici dogodio genocid kada su srpske snage ubile više od 7.000 muškaraca i dječaka.
Vlada Republike Srpske je 2004. godine usvojila izvještaj Komisije o događajima u i oko Srebrenice od 10. do 19. jula 1995. – kojim je utvrđeno da se na tom području desio genocid – ali je ovaj izvještaj stavljen van snage prošle godine.
Haški sud je osudio i dvojicu bivših komandanata Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske (VRS) Stanislava Galića i Dragomira Miloševića za kampanju teroriziranja građana Sarajeva dok je glavni grad BiH bio pod opsadom.