Spondilolisteza je stanje pri čemu jedan od pršljenova klizi naprijed ili nazad u odnosu na drugi pršljen. Ovo se dešava zbog pucanja pars articularis-a (dijela pršljena koji je zadužen za zglobljavanje sa drugim pršljenom). Pomjeranje pršljena naprijed naziva se anterolisteza, dok se pomjeranje pršljena ka nazad naziva retrolisteza. Obično, kada se spomene spondilolisteza, misli se na anterolistezu koja je mnogo češća od retrolisteze.
Spondilolisteza može dovesti do deformiteta kičme kao i do suženja centralnog kanala kičmenog stuba. Najčešće se dešava kod četvrtog i petog lumbalnog i prvog sakralnog pršljena (donji dio kičme), a nešto rjeđe u vratnom dijelu. Spondilolisteza može biti kongenitalna (urođena), traumatska, i degenerativna.
Degenerativna spondilolisteza je bolest starije populacije, koja obično nastaje kao posljedica artritisa. Traumatska spondilolisteza je rijetka i nastaje kao posljedica akutnih preloma, a urođena spondilolisteza je prisutna od malena i češće se javlja kod žena. Postoji pet nivoa spondilolisteze gdje je peti totalno mimoilaženje pršljenova.
Uzroci
Najčešći uzroci su degenerativne promjene, frakture, osteoporoza, tumori, traumatske povrede, diskus hernije, razne povrede lumbalne kičme, kongenitalna (urođena) spondilolisteza. Kod kongenitalne spondilolisteze ne dolazi do srastanja pars articularis-a sa pršljenom. U mnogim istraživačkim radovima, kao najčešći razlog za nastajanje ove spondilolisteze, navodi se prijevremeno forsiranje djeteta da sjedi i stoji, kao i korištenje dupka.
Simptomi
Spondilolisteza može biti asimptomatska (da pacijent ne osjeća nikakve tegobe), mada se i ova vrsta spondilolisteze može prepoznati adekvatnim fizikalnim pregledom, i simptomatska koja se najčešće prezentuje jakim, ponekad i tupim bolom u leđima koji se pojačava pri hodanju dok se u ležećem položaju smanjuje.
Može se javiti slabost u nogama, poremećaj mokrenja. Bol može biti sličan išijasu, da se širi u predjelu gluteusa, da se javlja u predjelu butine, čak i u listovima nogu. Bolovi koji se javljaju za vrijeme hoda izazivaju vrlo često hramanje. Mogu biti zahvaćene obje noge. Mogu se pojaviti neurološki ispadi, poremećaji refleksa. Takođe, zatezanje u predjelu zadnje lože je karakteristično.
Pacijenti sa spondilolistezom su skloni da se naginju naprijed zbog kompenzatornih promjena. Vrlo često dolazi do atrofije mišića u glutealnom regionu. Osim bola mogu da se jave peckanje, trnjenje i ukočenost. Kijanje i kašljanje mogu da pojačaju bol. Takođe se bol može pojačati pri sjedjenju, a naročito kada pacijent ustane poslije dužeg sjedenja. Obim pokreta u lumbalnoj kičmi može biti smanjen, a može biti i normalan.
Dijagnoza
Većina pacijenata sa spondilolistezom ima izraženu lumbalnu krivinu i isturenu zadnjicu. Ponekad se pacijent ne žali na simptome koji upućuju na spondilolistezu, zato je od velikog značaja odrađivanje detaljnog fizikalnog pregleda. Ovo je izuzetno važno kada se radi o osobama koje se bave, ili planiraju da se bave sportom.
Spondilolisteza se lako dijagnostikuje na osnovu RTG snimka na kome se vidi klizanje pršljena na snimku sa strane, dok na kosim snimcima i A-P snimku se vidi pucanje pars articularis-a. Težina spondilolisteze se ocjenjuje na osnovu procenta klizanja pršljena.
U zavisnosti od slučaja, po potrebi se rade i nalazi CT i magnetne rezonance.
Terapija
U kiropraktici se primjenjuje više metoda za tretiranje spondilolisteze. Korištenjem specijalnih mašina, pasivno se uvode pokreti u donjem dijelu leđa, gurajući oštećeni pršljen ka nazad. Dodatnim metodama rehabilitacije istežu se/relaksiraju mišići koji vuku kičmu u neželjeni položaj, jačaju se mišići koji su zaduženi za stabilizaciju kičme, a terapeuti su skoncentrisani na regulisanje intraabdominalnog pritiska. U težim slučajevima postoji opcionalna hirurška intervencija.