Kipar, podijeljena država koja je dom dvjema britanskim vojnim bazama i mirovnoj misiji Ujedinjenih naroda, danas bez velike pompe obilježava 60. godišnjicu nezavisnosti od Velike Britanije.
“Nezavisnost je tada bila kompromis koji nijedna od sukobljenih strana nije htjela ili tražila”, ističe Hubert Faustmann, profesor političkih nauka sa fakulteta u Nikoziji.
Za ovo mediteransko ostrvo, gdje danas ukupno živi 1,2 miliona ljudi, u istoriji su se borila razna kraljevstva i civilizacije.
U moderno doba ostao je podijeljen između grčkog juga i turskog sjevera.
“Dvije britanske baze, haotičan ustav i turska okupacija – kakva nezavisnost?” upitao je Georgios Afksentiu, kiparski Grk koji radi kao restaurator u popularnoj nikozijskoj ulici Ledri, nazvanoj po antičkom imenu grada.
Danas popularna pješačka zona u blizini venecijanskih zidova, Ledra je tokom krvavog gerilskog rata koji su kiparski Grci vodili protiv britanskih vojnika krajem 50-ih godina prošlog stoljeća bila poznata kao “ulica smrti”.
Većinski grčka zajednica na Kipru između 1955. i 1959. borila se za ‘enosis’ – ujedinjenje s “maticom” Grčkom.
Kiparski Grci prihvatili su 1960. britansku ponudu da budu nezavisni, ali uz uslov da Britanija zadrži suverenitet nad dvije obalne baze. Kasnije će uslijediti sukobi grčke i turske zajednice i posljedična turska invazija na sjever Kipra 1974. godine.
Predaja vlasti nad ostrvom dogodila se u noći s 15. na 16. avgust 1960. godine. Posljednji britanski guverner Hugh Foot vlast je predao prvom kiparskom predsjedniku, pravoslavnom arhiepiskopu Makariju.
Nezavisnošću su dovršena stoljeća dominacije niza vlastodržaca – od Asiraca, Perzijanaca, Grka i Rimljana, do Britanaca koji su cijenili strateški položaj ostrva, posebice nakon Sueske krize 1956. godine.
Odnosi između Republike Kipra, danas članice Europske unije, i Velike Britanije ostali su snažni i nakon proglašenja nezavisnosti.
Britanski posjetitelji najveći su izvor zarade kiparskom turističkom sektoru, iako je pandemija koronavirusa na neko vrijeme to zaustavila.
Dan nezavisnosti koji se obilježava danas, kad je većina Kiprana na plažama, nije “zapravo toliko važan”, naglašava Gianis Jonau, osnivač think-tanka Geopolitical Cyprus.
Republika je službeno obilježavanje prebacila na 1. oktobar iz “praktičnih razloga“, dodao je Jonau, poput velikih vrućina sredinom avgusta te blagdana Velike Gospe koji se na Kipru obilježava 15. avgustai državni je praznik.
Kiparski Turci, pak, proglašenje svoje međunarodno nepriznate države slave od 15. novembra 1983. godine, devet godina nakon što je Ankara naredila invaziju nakon državnog udara u organizaciji grčke vojne hunte.
Profesor Ahmet Sozen s odjela političkih nauka na Istočnomediteranskom sveučilištu u sjevernociparskom gradu Famagusti, kazao je kako “za više od 90 posto kiparskih Turaka 16. avgust ne predstavlja ništa”.
“Ljudi ni ne znaju” za datum kad grčki dio obilježava nezavisnost od Britanaca, dodao je.
Miješanje raznih civilizacija na Kipru ostavilo je etnički raznovrsno stanovništvo pa je nekadašnji čelnik kiparskih Turaka Rauf Denktash slavno rekao kako je “jedini pravi Kipranin – magarac” .
“Kipar snažniju samosvijest ima tek od 2004. godine” kad se priključio Europskoj uniji, ističe profesor James Ker-Lindsay sa sveučilišta London School of Economics.
“Često nazivan neželjenom republikom, Kipar ne nosi svoju nezavisnost s ponosom kao druge bivše kolonije”, dodaje.
Nakon šest desetljeća Kiprani i dalje nemaju simbole koji bi ih ujedinili. Nacionalna himna im je ista kao i grčka.
Zastavu koja uključuje kartu otrva i simbol mira na bijeloj pozadini napravio je učitelj likovnog s turske strane ostrva kao privremeno rješenje. Danas se ona koristi samo na jugu i mnogo se rjeđe može vidjeti u odnosu na zastave Grčke i Turske koje dominiraju ostrvom.
UNFICYP, jedna od najdugovječnijih mirovnih misija Ujedinjenih naroda, patrolira “Zelenom linijom”, linijom razdvajanja Grka i Turaka zaštićenom zidovima, bodljikavom žicom i vrećama pijeska.
Liniju je zelenom hemijskom olovkom nacrtao britanski general nakon što su u decembru 1963. u Nikoziji izbili sukobi između dviju zajednica, a kasnije je produljena na cijelo ostrvo. Danas na krvoproliće tiho podsjećaju ratni spomenici, groblja i napušteni gradovi. Stotine hiljada Kiprana s obiju strana svoj su dom pronašli u Britaniji.
No dio kiparskih Grka, i dalje se sjećajući boraca ubijenih tokom oružana ustanka protiv britanskih okupatora, u oktobru 1993. su britansku kraljicu Elizabetu II. tokom posjeta Nikoziji dočekali zvižducima i uzvicima negodovanja.