Projekat Sjeverni tok 2 je blizu završetka, prepreka je u Danskoj koja još nije odobrila da se cijevi postave kroz njene vode. Istovremeno, i dalje se lome geopolitička koplja oko projekta koji prema kritičarima, ne samo što povećava zavisnost Evrope od Rusije, već i unosi razdor između EU i SAD.
Izgradnja Sjevernog toka 2, kojim će se udvostručiti ruske isporuke gasa Njemačkoj na ruti kroz Baltičko more, približava se kraju, čime će se, prema ojcenama kritičara, povećati zavisnost Evrope od Rusije i njenog gasa – gasovod izaziva podjele u Evropi, ali i povećava jaz između SAD i Evropske unije, pišu svjetski mediji.
Pritisak na Evropu
Sa završetkom gasovoda Sjeverni tok 2 ruski predsjednik Vladimir Putin se sprema za pritisak na Evropu, piše u časopisu Forin polisi (Foreign Policy) analitičar za pitanja gasa Mihail Korčemkin, ističući da energetsko snabdijevanje Evrope, uprkos najavama, neće biti diverzifikovano tim projektom, dok će se izvoz ruskog gasa koncentrisati kroz koridor u Baltičkom moru, zaobilaženjem Ukrajine. Time će Evropa biti dodatno ranjiva na prekid snabdijevanja, bilo zbog havarije ili Putinovog hira
Novi gasovodi obično znače više gasa, ali samo ako se stare rute ne gase, ukazuje Korčemkin, dodajući da ruski Gasprom (Gazprom) planira da ugasi neke od gasovoda koji zajedno imaju kapacitet nekoliko puta veći od Sjevernog toka 2. Sada oko 90 odsto ruskog gasa ide preko Sjevernog toka 1, gasovoda u Bjelorusiji i gasovoda u Ukrajini. Gašenjem samo jedne rute, ističe se u Forin polisiju, Gasprom neće moći da nadoknadi manjak gasa u Evropu u slučaju problema s norveškim snabdeijvanjem ili tehničkog kvara na Sjevernom toku 1 i 2.
Deluje čudno što evropski lideri, zabrinuti za energetsku bezbjednost i ekonomsko zdravlje svog partnera Ukrajine, pozdravljaju Sjeverni tok 2, dodaje se u tekstu uz ocjenu da bi evropski političari trebalo da budu zabrinuti, pošto istorija Sjevernog toka 1 pokazuje da je Putin spreman da koristi gasovod za politički uticaj. Poslije završetka Sjevernog toka, on je smanjio isporuke gasa Ukrajini kada ga je Kijev naljutio. Kada su evropske zemlje najavile da će preprodati ruski gas Ukrajini po nižim cijenama od onih koje je Rusija postavila Kijevu, Putin je 2014. zaprijetio da će kazniti umiješane strane – austrijske, njemačke i slovačke firme – smanjivanjem isporuka gasa tim zemljama. Preprodaja gasa je ipak nastavljena, poslije čega je ruski predsjednik naložio smanjenje isporuka evropskim zemljama preko Ukrajine za 50 odsto, a potom i Njemačkoj preko Sjevernog toka.
Prema ruskim medijima, gambit je nanio gubitak od 5,5 milijardi dolara prihoda Gaspromu i kazne od 440 miliona dolara, ukazuje se u Forin polisiju. Zima je ipak bila topla i manjak je nadoknađen isporukama iz Norveške. Ali je Putinu, kako navodi Korčemkin, od gubitka bilo mnogo važnije da pokaže da može da smanji isporuke Evropi po svojoj volji.
U predstojećim godinama Sjeverni tok 2 će rasturiti 50 godina stari sistem kojim je ruski gas dolazio do potrošača u centralnoj Evropi i južnoj Njemačkoj, ocenjuje analitičar za pitanja gasa. S tri ruska gasovoda – Sjeverni tok 1, Sjeverni tok 2 i Jamal-Evropa koji preko Bjelorusije i Ukrajine ide do Njemačke – Evropa će biti opasno zavisna od odnosa Berlina i Moskve, zaključuje osnivač i direktor konsultantske kompanije Ist Juropijan gas analisis (East European Gas Analysis).
Politika i geopolitika
Igra politike i geopolitika je dio priče o Sjevernom toku kao i bilo koji argument o ekonomiji, klimatskim promena ili diverzitetu energetskog snabdevanje Evrope, ocenjuje Njujork tajms (The New York Times).
Kritičari, uključujući iz SAD, koji bi željeli da prodaju Evropi više tečnog prirodnog gasa, kažu da nisu zabrinuti samo da će Nemačka biti previše zavisna od ruskog gasa kako polako gasi nuklearne elektrane i termoelektrane. Takođe strahuju, ukazuje američki list, da je bitnija namera Rusije da uskrati Ukrajini važan deo prihoda od tranzita gasa.
Saradnica Njemačkog Maršalovog fonda u Briselu Kristin Berzina (Kristine) kaže da je Sjeverni tok osjetljiv zato što strateški dijeli Evropu između interesa Njemačke i interesa svih ostalih. “Stvara mnogo nepovjerenja i tenzija s Poljskom i Ukrajinom”. Predsjednik odbora za spoljne odnose njemačkog parlamenta Norbert Retgen (Roettgen) kaže da je geopolitički problem gasovoda što povećava zavisnost Ukrajine od Rusije, ali i što odvaja Njemačku od svojih evropskih susjeda, posebno na istoku, i što udaljava Njemačku od SAD.
Mada je Tramp prijetio sankcijama kompanijama uključenim u izgradnju Sjevernog toka 2, projekt će vjerovatno biti završen blizu roka početkom sljedeće godine. Berzina ukazuje da nije jasno koji bi cilj sankcija bio, pošto je većina cijevi položena. Predstavnici Sjevernog toka 2 kažu da je više od 2.000 kilometara od ukupno 2.400 kilometara cevi već položeno. Retgen, koji se protivio Sjevernom toku 2, kaže da je uprkos američkim sankcijama, “malo kasno” da se projekat zaustavi. Još gore, kaže on, sankcije bi povećale tenzije SAD s Njemačkom i drugim evropskim zemljama, i takođe bi nanijele težak udarac pristalicama transatlantskih odnosa koje su već u defanzivi zbog Trampove kritike kancelarke Angele Merkel i njene politike.
Izvoz gasa u Evropu predstavlja veći dio profita Gasproma koji je ključan za rusku državu, budući da proizvodnja nafte i gasa pokriva oko 450 odsto ruskog budžeta, ukazuje Njujork tajms navodeći da je to prećutna kritika projekta, pošto se izvozom gasa finansiraju ruska vlada i vojska, i s povećanjem izvoza energenta, gasovod u suštini pomažu stabilizaciji ruskog režima. Pristalice projekta, s druge strane, kažu da je Rusija dugo bila pouzdani snabdijevač Evrope, kao i da je zavisnost uzajamna. A Merkel je, kako ističe Njujork tajms, odgovorila da molekuli ruskog gasa ostaju molekuli ruskog gasa bez obzira da li ide kroz Ukrajinu ili s dna Baltičkog mora.
Dodatni troškovi zbog Danske
Završetak Sjevernog toka 2 će vjerovatno biti pomjeren s dodatnim troškovima od 560 miliona eura, pošto Danska još nije odobrila postavljanje cevi na svojoj teritoriji kroz koju prolazi Sjeverni tok 1, ukazuje Rojters (Reuters).
Od svih zemlja kroz čije vode Gasprom pravi Sjeverni tok 2, jedino Danska nije odobrila projekat. Gasovod prolazi još kroz vode Finske, Švedske i Njemačke. Alternativna ruta koja bi zaobišla danske vode za izgradnju Sjevernog roka 2 mogla bi da košta “stotine miliona dolara”, rekao je predsjednik Gasproma Viktor Zubkov za Rojters.
Izjava Zubkova je prvi put da je Gasprom priznao da bi projekat mogao imati značajno povećanje troškova za rutu oko Danske. Prema pismu do kojeg je došao Rojters u avgustu, kompanija je navela da bi završetak projekta mogao biti pomjeren osam mjeseci s dodatnim troškovima od 560 miliona eura usljed poteškoća u Danskoj. Inicijalni budžet je bio 9,5 milijardi eura.
Ruski predsjednik je prošle nedjelje pozvao Dansku da ignoriše pritisak SAD i “pokaže svoj suverenitet” dozvolom Sjevernom toku 2 da prođe kroz njenu teritoriju.
Dok je Sjeverni tok 2 naišao na protivljenje nekih evropskih zemalja i SAD koje kažu da će se povećati zavisnost Evrope od ruskog gasa, u finansiranju projekta učestvuje više evropskih kompanija. Pored Gasproma, ukazuje Rojters, polovinu finansiranja za Sjeverni tok 2 obezbijedile su njemačke kompanije Uniper i Vinteršel (Wintershall), britansko-holandski Šel (Shell), austrijski OMV i francuski Anži (Engie).